Τι είναι νοείν - Εισαγωγή στη φιλοσοφία - Ι. Θεοδωρακόπουλος

Πέντε πράγματα πρέπει να κρατήσουμε χωριστά στον νου μας για ν αποσαφηνίσουμε την έννοια του νοείν. Πρώτον είναι το υποκείμενο, το οποίον ακριβώς έχει τη νόηση. Το νοείν πραγματοποιείται πάντοτε από ένα υποκείμενο. Δεύτερον είναι το ίδιο το νοείν ως ενέργεια του πνεύματος, η οποία έχει ωρισμένη διάρκεια, δηλαδή αρχίζει σ’ ένα ορισμένο σημείο του χρόνου και τελειώνει σ’ ένα άλλο επίσης ωρισμένο. Τρίτον είναι το νόημα. Μέσα σε κάθε νοείν υπάρχει μια ουσία, μια ωρισμένη σκέψη, ένα ωρισμένο νόημα, δηλαδή αυτό που αποτελεί το περιεχόμενο του νοείν. Τέταρτον είναι το περιεχόμενο του νοείν, το νόημα εκφράζεται πάντοτε με ωρισμένες  γλωσσικές μορφές. Το πέμπτον που πρέπει να κρατήσωμε στο νου μας είναι το γεγονός ότι και το υποκείμενο που νοεί και το νοείν και το περιεχόμενο και η γλωσσική διατύπωση αναφέρονται γενικώς σ’ ένα αντικείμενο.

Στον άνθρωπο η γνώση του είναι επιδρά πάνω του και τον μεταβάλλει αυτό σημαίνει ότι ο άνθρωπος δεν είναι μια ουσία εξαρχής αμετάβλητη και κλειστή. το είναι του ανθρώπου δεν εξαντλείται στο σύστημα των αισθήσεων και των ενστίκτων. πέρα από αυτά υπάρχει μια άλλη διάσταση η ψυχική και πνευματική η οποία δεν είναι φύσει προκαθορισμένη αλλά εξαρτάται από τη δημιουργικότητα και την ελευθερία του. ήδη το θέμα της διατροφής εξαρτάται από τη δημιουργικότητά του αν δηλαδή θα διατραφεί με την απλή συλλογή καρπών που παράγει η φύση ή αν θα καταφύγει στο κυνήγι στη γεωργία στην κτηνοτροφία και στη βιομηχανία. η διατήρηση του ανθρώπου στη ζωή δεν εξαρτάται τόσο από τα ένστικτά του όπως τούτο συμβαίνει με τα ζώα όσο από την επινοητικότητα του από το πνεύμα του. ο άνθρωπος γίνεται ότι γίνεται με τη γνώση

Ο Ζήνων είχε δημοσιεύσει την πολιτεία του η οποία ένωνε όλους τους ανθρώπους του κόσμου σε μια κοινοπολιτεία. αυτός είναι ο περίφημος ο κοσμοπολιτισμός του ζήνωνος. ένας γενικός νόμος για όλους τους ανθρώπους πρέπει να ισχύσει όλοι οι άνθρωποι είναι λογικά όντα και συνεπώς αποτελούν μια ενιαία κοινότητα την ανθρωπότητα. η έννοια της ανθρωπότητας ως όλον έχει την αρχή στους στωικούς.

Ο Παρμενίδης είχε διαγνώσει και διδάξει την υποκειμενικότητα των αισθήσεων. ο κόσμος των αισθήσεων με την απεριόριστη ποικιλία του είναι ένα ψεύδος μια απάτη. όμως πέρα από αυτόν τον κόσμο των αισθήσεων πέρα από το φαίνεσθαι υπάρχει το είναι το Είναι είναι προσιτό στο πνεύμα των ανθρώπων το Είναι είναι τόσο προσιτό στη νόηση ώστε είναι ένα με αυτήν. Ο Παρμενίδης αποκάλυψε πρώτος την υποκειμενικότητα των αισθήσεων και γενικώς του αισθητού κόσμου

Ο άνθρωπος κατά τον Πλάτωνα κινείται μέσα σε 3 κόσμους στον αισθητό στο νοητό και τέλος στον κόσμο του επέκεινα του θεού. το να κατανοήσει κανείς τι είναι ψυχή σημαίνει να καταλάβει τι είναι πνευματική ζωή και γενικώς να καταλάβει τι είναι η ζωή του ανθρώπου. αλλά είναι αδύνατον να καταλάβει κανείς την ψυχή χωρίς να κατανοήσει πρώτα τι είναι ιδέα. ιδέα και ψυχή είναι τόσο συναρτημένα το ένα με το άλλο ώστε η κατανόηση του ενός είναι αδύνατη χωρίς την κατανόηση του άλλου. το πρωταρχικό όμως είναι η ιδέα αυτή είναι και το αντικειμενικό κριτήριο και το μέτρο για να γίνει και η κατανόηση της ψυχής. Η ψυχή είναι το αιώνιο μέσα στον άνθρωπο. η θεμελίωση της ψυχής ως όντος αθανάτου αποτελεί και την καλύτερη κατανόηση της ουσίας της.  

Αυγουστίνος: η ψυχή αποκτά άμεση γνώση για τον εαυτό της επειδή είναι ασώματοι και γι αυτό είναι παρούσα στον εαυτό της. Αυτοπαρουσία, αυτόανάμνηση, αυτογνωσια και αυτοαγάπη είναι τα γνωρίσματα του ανθρώπινου πνεύματος. το ασφαλέστερο πράγμα είναι η γνώση που έχει η ψυχή για τον εαυτό της. ο άνθρωπος που εξετάζει τον εαυτό του βρίσκει τα ακόλουθα 3 στοιχεία τη μνήμη το νου και τη βούληση. η εσωτερική μνήμη είναι κατ αυτόν όχι μόνο το σύνολο των εικόνων οι οποίες έχουν διασωθεί μέσα μας και ανανεώνονται με την αναπαράστασή τους αλλά είναι η επιστροφή στον εαυτό μας και ο αυτό στοχασμός. με τη μνήμη ο άνθρωπος συνειδητοποιεί την εσωτερικότητα του. δεν είναι η μνήμη μόνο η δύναμη που συναθροίζει ενώνει και διατηρεί τα βιώματα αλλά είναι η έδρα της πνευματικής αντίληψης της πνευματικής μόρφωσης των σκέψεων και της συγκρατήσεως τους. επίσης είναι η έδρα όπου γεννιέται ο λόγος είναι το ενιαίο πνευματικό υπόβαθρο του προσώπου είναι η είσοδος του πλήθους των βιωμάτων όλης της ψυχικής πραγματικότητας. Τέλος είναι η βάση για την ανάβαση του πνεύματος προς τον θεό. Κατά την ανάλυση αυτή και εσωτερική επισκόπηση ο αυγουστίνος φτάνει στη σφαίρα του υποσυνείδητου καταλήγει σε απόκρυφα στρώματα του ψυχικού βίου των οποίων διαπιστώνει την ένταση και την αμοιβαία επίδραση. τα 3 αυτά μνήμη νους και βούληση δεν είναι 3 ζωές αλλά μια ζωή δεν είναι 3 πνεύματα αλλά ένα πνεύμα δεν είναι 3 ουσίες αλλά μια ουσία.

Καντ: τα προβλήματα στην ανθρωπολογία τα είχε διατυπώσει με 3 ερωτήματα. τι μπορώ να γνωρίσω τι πρέπει να πράξω. τι μπορώ να ελπίσω και τα 3 αυτά ερωτήματα συνοψίζονται σε ένα ερώτημα τι είναι ο άνθρωπος.

Σαρτρ: υπάρχει όμως ένα συγκλονιστικό βίωμα η αγωνία η οποία στην καθαρότητά της είναι αγωνία θανάτου και με αυτήν την αγωνία υψώνεται ο άνθρωπος στο επίπεδο της ουσίας του. εκεί μόνο γνωρίζει τον εαυτό του και τις δυνατότητες του εαυτού του. οι κυριότερες αναλύσεις του χάιντεγκερ περιστρέφονται στην περιγραφή αυτού του βιώματος της αγωνίας και της αναφοράς του ανθρώπου στο θάνατο. η εσωτερική γνωριμία του θανάτου είναι εκείνοι η οποία αποκαλύπτει στον άνθρωπο το νόημα του είναι του

Ο άνθρωπος ο οποίος είναι η εικόνα του άπειρου κόσμου επαναλαμβάνει τον άπειρο κόσμο μέσα του δεν περιορίζεται μόνο σε μια δυνατότητα την οποία καλείται να πραγματοποιήσει αλλά έχει μέσα του άπειρα πολλές δυνατότητες που καλείται να πραγματοποιήσει. ο άνθρωπος δεν έχει καμία οριστική μορφή όπου θα πρέπει να μείνει ακίνητος και δεμένος αλλά αναζητά αιώνια ακατάπαυστα τον εαυτό του. σύμφωνα με τη φύση του είναι σε αέναη κίνηση είναι μέσα του ανειρήνευτος και ανικανοποίητος. έτσι ο άνθρωπος χαρακτηρίζεται από ακατάπαυστο δυναμισμό από ατέλειωτη νοσταλγία προς το καινούργιο ο άνθρωπος είναι όπως είπε ο Σπένγκλερ φαουστικός

Η πρωταρχική εμπειρία του νίτσε περί του ανθρώπου είναι ότι ο άνθρωπος χαρακτηρίζεται από απεριόριστη πλαστικότητα. όπως ο μιχαήλ άγγελος έβλεπε μέσα στο μάρμαρο τη μορφή να κοιμάται έτσι κοιμούνται μέσα στον άνθρωπο κατά τον νίτσε όχι ως διαθέσεις αλλά ως ελεύθερα σχεδιάσματα ιδανικές εικόνες του εαυτού του. ο πλατωνισμός είναι εδώ σε πλήρη δράση.

Η ψυχοσωματική σχέδια που παραλαμβάνει ο άνθρωπος με τη γέννησή του δεν είναι το όλον αλλά ένα μέρος της πραγματικότητάς του. η πραγματικότητα αυτή ολοκληρώνεται μόνο με την αφομοίωση του αντικειμενικού πνεύματος του περιβάλλοντος όπου μέσα γεννιέται. κάθε άτομο γίνεται δηλαδή ολοκληρώνεται εφόσον συμμετέχει στον υπερ ατομικό αντικειμενικό κόσμο που λέγεται πολιτισμός και ιστορία εφ ο άνθρωπος χρειάζεται δηλαδή την πολιτεία και την κοινωνία για να ολοκληρωθεί.