Για τους δύο τύπους ευφυΐας από τον Ευγένιο Αρανίτση

"Υπάρχουν δυο λογιών ευφυΐες και θα έλεγα ότι αποτελεί ίδιον εκείνου που ενσαρκώνει τη δευτερη κατηγορία για να τις ξεχωρίζει. Η πρώτη ευφυΐα τύπου Α, συμβάλλει στο να γίνεις το υποκείμενο οιασδήποτε νικηφόρου ανταγωνιστική ενασχόλησης: εμπόριο, ψάρεμα, επιστημονική έρευνα κλπ.

 Έχουμε να κάνουμε με την οξυδέρκεια εννοούμενη σαν ικανότητα στο να εστιάζεις αποτελεσματικά σ’ έναν στόχο […] χρησιμεύει εξίσου σ’ ένα σκακιστή, σ’ έναν ιστιοπλόο, σ’ έναν κομπιναδόρο, σ’ αυτόν που λύνει λογικούς γρίφους […] Επιτήδειοι χειρισμοί, ασκημένη μεθοδικότητα, πολυμήχανη και διπλωματική πρόνοια […] όλα αυτά ανήκουν στην ευφυΐα Α… ακόμη και η πονηριά.

Και υπάρχει η ευφυΐα Β, που συναρτάται άμεσα με τις αρετές του ψυχισμού και με το φάσμα της επίγνωσης την οποία επιτρέπει η διαρκής ανίχνευση των ορίων. Είναι η εξυπνάδα που σφραγίζει τη γοητεία των ήρεμων, ανυστερόβουλων αποφάσεων, αυτή που σχετίζεται με την κατανόηση της ενδόμυχης φύσης των συγκινήσεων […] που ο ρυθμός της πρέπει πάντα να συμπίπτει με τη διακριτικότητα και τη νηφάλια εκτίμηση του ωραίου. Αυτού του είδους η ευστροφία είναι θεραπευτική. Εμπνέει, αγωνιά και εφημερεύει.

Κατοπτρίζει την αφιλοκερδή νοημοσύνη μιας ιδιαίτερα κομψής επαφής με τα πρόσωπα και τα πράγματα, τέτοιας ώστε να μπορείς να πεις, εκ των υστέρων, ότι επέφερε συμφέρουσες αλλαγές δίχως να καταστρέψει το παραμικρό. Είναι η ευφυΐα που αντιλαμβάνεται πως οι πιο εύθραυστες ισορροπίες ως προς την πολυτιμότητα της στιγμής σημαίνουν μια δωρεά για την οποία πρέπει να ευγνωμονείς τις αδιόρατες εκείνες αποχρώσεις και διαφορές που περνούν απαρατήρητες, φερ’ ειπείν τις διαβαθμίσεις στην κλίμακα της αθωότητας ή της ενοχής του καθενός. Πρόκειται τέλος, για την ευφυΐα του ανθρώπου που αποστρέφεται τις γενικεύσεις και δρα κατά περίστασιν και κατά περίπτωσιν, επιπλέον δε, συνειδητοποιεί ότι, αν υποχρεούται κανείς να υιοθετεί την εντιμότητα, είναι στο κάτω κάτω για απολύτως πρακτικούς λόγους, δηλαδή λόγους συνύπαρξης, κι έτσι σπεύδει να αναγνωρίσει ένα σφάλμα αντί ν’ αρχίσει να απεχθάνεται εκείνον που το σφάλμα ήδη ζημίωσε.

Ξέρει ότι χωρίς τον ιπποτικό έλεγχο μιας τέτοιας ευγένειας, ο εγωισμός φθείρει τα αποθέματα ισχύος και βγαίνει πάντα νικημένος απ’ τους πλειστηριασμούς εξουσίας που ο ίδιος προκάλεσε. Σ’ αυτή την ευφυΐα μπορούμε να αποδώσουμε τα χαρακτηριστικά της εναρμόνισης του νου με μια βαθύτερη πραγματικότητα, όπου οι ζυγαριές ακινητούν διότι είναι αδύνατον να ζυγίσεις το φως των αστεριών σ’ ένα βλέμμα σπαρακτικού παράπονου.

Η πρώτη ευφυΐα η ευφυΐα Α, ωφελεί τους βραχυπρόθεσμους ελιγμούς της κοινωνικότητας στα επεισόδια εκκαθάρισης λογαριασμών, η δεύτερη προπονείται στο να διαχωρίζει το σημαντικό απ’ το επουσιώδες."