Σπουδαίος πολύ ο Χ. Μπουλώτης από τη Λήμνο. Αρχαιολόγος αλλά και συγγραφέας υπέροχων παιδικών βιβλίων αν και δεν είναι εύκολο να τα βρεις όπως γίνεται με κάθετι πολύτιμο. Ακολουθούν αποσπάσματα από τη συνέντευξή του στην Καθημερινή 19/8/13, για το Μουσείο Παιδικού Παιχνιδιού στη Λήμνο που ολοκληρώνεται με δική του πρωτοβουλία.
-------------------------------------
Σκοπός ζωής
«Κι όμως τα όνειρα καμιά φορά μέσα στις πιο ζοφερές συγκυρίες μπορεί και γίνονται πραγματικότητα», λέει ο αρχαιολόγος, συγγραφέας (βραβευμένος από την Ακαδημία Αθηνών) που μέσα σε όλα έχει χρόνο και για τις ανασκαφές στο Κουκονήσι στον κόλπο του Μούδρου. Ονειρο δεκαετιών ήταν η ίδρυση του Μουσείου Ιστορίας Παιδικού Παιχνιδιού και Βιβλίου στη γενέτειρά του τη Μύρινα, πολύ περισσότερο για έναν άνθρωπο που πιστεύει στην πολιτιστική θωράκιση των ακριτικών τόπων. Ετσι, έβαλε από εκείνον τον Μάιο του 1978 στη Νυρεμβέργη, σκοπό της ζωής του
να φτιάξει αυτό το μουσείο και να δωρίσει τη συλλογή του στον δήμο.
«Δεν έχω το σύνδρομο του εσωστρεφούς συλλέκτη που κάθεται κτητικά πάνω στα αντικείμενα. Από το πρώτο παιχνίδι που απέκτησα τότε, οραματίστηκα τη δημιουργία ενός μουσείου. Και με τα αρχαιολογικά εφόδια άρχισα να το στήνω στο μυαλό μου, ταξινομώντας τα αντικείμενα σαν να ’ταν αρχαιολογικά ευρήματα, το καθένα με το δελτίο του, τα στοιχεία του κ.λπ. Ετσι έφτασαν γύρω στα 7.000 παιχνίδια. Ολα μου τα χρήματα πήγαιναν σ’ αυτά, ζω ακόμη στο ενοίκιο, αλλά δεν το μετανιώνω. Τώρα είμαστε πολύ κοντά στην πραγμάτωση του μουσείου χάρη στον δραστήριο δήμαρχο Αντώνη Χατζηδιαμαντή και το δημοτικό συμβούλιο που αγκάλιασαν την ιδέα. Αλλιώς δεν επρόκειτο να γίνει».
Εκ των πραγμάτων θα γίνει μια επιλογή ώστε στο ένα κτίριο να παρουσιαστεί με μια σκηνογραφική ματιά και ατμόσφαιρα η ιστορία του παιχνιδιού και στο άλλο του παιδικού βιβλίου. «Το μικρό παιδί θα ανακαλύπτει ένα χώρο ονειρικό, παραμυθένιο και ο μεγάλος θα νοσταλγεί και θα επισκέπτεται την υπερπατρίδα που είναι η χλωρή παιδοσύνη. Υπερπατρίδα όλων των ανθρώπων άσχετα από γεωγραφικό στίγμα, χρώμα, θρήσκευμα, είναι η παιδική ηλικία και σε αυτή εμβληματικό στέκεται το παιχνίδι», λέει ο Χρ. Μπουλώτης τονίζοντας ότι το μουσείο είναι για όλους μας, μικρούς και μεγάλους, ενώ δεν κρύβει ότι ονειρεύεται συνέδρια, εκδόσεις, δραστηριότητες. Με λίγα λόγια ένα ζωντανό μουσείο. Αλλωστε η σχέση του παιχνιδιού με εκείνη των παραμυθιών είναι πολύ κοντά. Τα λέει και στο λεύκωμα «Με το βλέμμα των παιχνιδιών» (εκδ. Polaris), που εκδόθηκε τον περασμένο Δεκέμβριο από την Τράπεζα Πειραιώς, δίνοντάς μας μια γεύση του τι θα δούμε στη Λήμνο.
Ευτελή, αλλά ακριβά
Τα παιχνίδια, εξηγεί, αποτελούν έναν αποκαλυπτικό καθρέφτη της ιστορίας του πολιτισμού μας, των κοινωνικών συνθηκών και εξελίξεων, των ιστορικών γεγονότων και των τεχνολογικών επιτευγμάτων. «Τα τσίγκινα που τότε τα αγοράζαμε στους πάγκους των πανηγυριών, σήμερα είναι τα πιο ακριβά στην ελληνική αγορά. Μπορεί ένα γερμανικό να κοστίζει 200 ευρώ κι ένα αντίστοιχο ελληνικό 1.500. Γιατί ό,τι είναι ευτελές χάνεται στο χρόνο. Ο,τι έχει σωθεί είναι κυρίως τα πολύτιμα ακριβά παιχνίδια, τα οποία οι γονείς τα έδιναν στα παιδιά των αστικών τάξεων να παίξουν και ύστερα τα ξαναέβαζαν στην βιτρίνα. Οτιδήποτε ευτελές δεν έχει τύχη στον χρόνο, άρα συλλεκτικά αυξάνει την τιμή του».
Μαζί τους συγκατοικεί χρόνια τώρα στο διαμέρισμά του στα Εξάρχεια. «Ζω σε ένα δάσος παιχνιδιών, σε κιβώτια, στο πατάρι, πάνω, κάτω. Καμιά φορά όταν αποκτώ ένα παιχνίδι που το κυνηγάω χρόνια μπορεί να σηκωθώ στις 3 το πρωί και να το κοιτάζω ή να το χαϊδεύω. Εχω την αίσθηση ότι ακουμπώ τα δακτυλικά αποτυπώματα των παιδιών που τα έπαιξαν, τα αποτυπώματα ψυχής».
Τα πιο αγαπημένα των παιδιών από την αρχαιότητα ώς σήμερα είναι, όπως λέει, τα ζώα. Είναι εμβληματικά στην ιστορία του παιχνιδιού σε όλες τις εποχές, από τα πήλινα που βρίσκουμε κτερίσματα στους τάφους, είτε ως αναθήματα στα ιερά, μέχρι τον Teddy bear και τα σημερινά λούτρινα. Στο μουσείο υπάρχει αγκαλιά για όλα. Από τις μεταλλικές κουδουνιστές μέχρι τα κουρδιστά λιθόγραφα ζωάκια, τα ξύλινα σε τροχήλατες βάσεις, τα καρουζέλ, τις κούκλες, τα διπλής όψεως χάρτινα πρεσαριστά μέχρι τα αυτοσχέδια κι εκείνα των γνωστών σχεδιαστών. Από τις πιο ενδιαφέρουσες ενότητες είναι το πολεμικό παιχνίδι για την ηθική του οποίου προβληματίζονται ακόμη γονείς, παιδοψυχολόγοι και παιδαγωγοί. Κοινωνικοί ρόλοι μοιρασμένοι και πώς αλήθεια να αποτρέψεις το παιδί όταν οι δυο παγκόσμιοι πόλεμοι αναδεικνύουν ή υπογραμμίζουν το στοιχείο του ηρωισμού όπου ο άντρας γίνεται ήρωας στον πόλεμο.
Και σπάνιες εκδόσεις παιδικής λογοτεχνίας
Εντυπωσιακή και η συλλογή με τα αυτοκίνητα. Κούρσες του ’30, συρόμενα βαγόνια του τραμ, ακόμη και σε αραβική εκδοχή, χιουμοριστικά κουρδιστά της αμερικανικής εταιρείας Marx, καμπριολέ με επιβάτες, μολυβένιες μοτοσικλέτες, πυροσβεστικά. Οι τίτλοι τέλους για το παραδοσιακό παιχνίδι πέφτουν με την εμφάνιση του πρώτου ηλεκτρονικού. Γι’ αυτό η έκθεση θα κλείνει με ένα γιαπωνέζικο ρομπότ που κάνει τα πάντα.
«Το ηλεκτρονικό παιχνίδι πλήττει τη φαντασία αφού όλα είναι προγραμματισμένα. Αντίθετα το χειροποίητο, το αυτοσχέδιο, ακονίζει την επινοητικότητα του παιδιού που μπορεί με το τίποτα να στήσει έναν ολόκληρο κόσμο. Και δεν υπάρχει ωραιότερο καραβάκι από το χάρτινο που φτιάχτηκε από μια σελίδα τετραδίου. Ομως αυτή είναι η εποχή μας. Ο,τι και να λέμε στα παιδιά, είναι σαν να θέλουμε να κουρδίσουμε το ρολόι ανάποδα».
Ετσι προσγειώνει και τους γονείς που έχουν καημό να δουν τα παιδιά τους να διαβάζουν εξωσχολικά βιβλία. «Το βιβλίο δυστυχώς φυλλορροεί γιατί έχει να αντιπαλέψει το θεριό της ηλεκτρονικής εικόνας». Στο μουσείο της Μύρινας πάντως θα έχει σπάνιες εκδόσεις παιδικής λογοτεχνίας από τον 19ο αιώνα. Μάστορας και μάλιστα από τους καλύτερους -έχει γράψει 65 παιδικά βιβλία- ο Χρ. Μπουλώτης ξέρει τον τρόπο να συγκινεί. «Τα βιβλία όταν απευθύνονται στα παιδιά πρέπει να δίνουν γρήγορη αφήγηση με πολλές ανατροπές και περιθώριο ώστε να ταυτίζονται με τα γεγονότα και τους ήρωες». Στο μεταξύ ως καλός παραμυθάς, τον Σεπτέμβριο μας υπόσχεται την «Επανάσταση των παλιών παιχνιδιών» (εκδ. Καλέντη) εικονογραφημένη από τη Φωτεινή Στεφανίδη. Τα παιχνίδια της συλλογής του που βγαίνουν μαχητικά στην πόλη, αγανακτούν υπερασπιζόμενα τα δικαιώματά τους. Δράση, νοσταλγία, έρωτας, διαδηλώσεις και καταστολές…
-------------------------------------
Σκοπός ζωής
«Κι όμως τα όνειρα καμιά φορά μέσα στις πιο ζοφερές συγκυρίες μπορεί και γίνονται πραγματικότητα», λέει ο αρχαιολόγος, συγγραφέας (βραβευμένος από την Ακαδημία Αθηνών) που μέσα σε όλα έχει χρόνο και για τις ανασκαφές στο Κουκονήσι στον κόλπο του Μούδρου. Ονειρο δεκαετιών ήταν η ίδρυση του Μουσείου Ιστορίας Παιδικού Παιχνιδιού και Βιβλίου στη γενέτειρά του τη Μύρινα, πολύ περισσότερο για έναν άνθρωπο που πιστεύει στην πολιτιστική θωράκιση των ακριτικών τόπων. Ετσι, έβαλε από εκείνον τον Μάιο του 1978 στη Νυρεμβέργη, σκοπό της ζωής του
να φτιάξει αυτό το μουσείο και να δωρίσει τη συλλογή του στον δήμο.
«Δεν έχω το σύνδρομο του εσωστρεφούς συλλέκτη που κάθεται κτητικά πάνω στα αντικείμενα. Από το πρώτο παιχνίδι που απέκτησα τότε, οραματίστηκα τη δημιουργία ενός μουσείου. Και με τα αρχαιολογικά εφόδια άρχισα να το στήνω στο μυαλό μου, ταξινομώντας τα αντικείμενα σαν να ’ταν αρχαιολογικά ευρήματα, το καθένα με το δελτίο του, τα στοιχεία του κ.λπ. Ετσι έφτασαν γύρω στα 7.000 παιχνίδια. Ολα μου τα χρήματα πήγαιναν σ’ αυτά, ζω ακόμη στο ενοίκιο, αλλά δεν το μετανιώνω. Τώρα είμαστε πολύ κοντά στην πραγμάτωση του μουσείου χάρη στον δραστήριο δήμαρχο Αντώνη Χατζηδιαμαντή και το δημοτικό συμβούλιο που αγκάλιασαν την ιδέα. Αλλιώς δεν επρόκειτο να γίνει».
Εκ των πραγμάτων θα γίνει μια επιλογή ώστε στο ένα κτίριο να παρουσιαστεί με μια σκηνογραφική ματιά και ατμόσφαιρα η ιστορία του παιχνιδιού και στο άλλο του παιδικού βιβλίου. «Το μικρό παιδί θα ανακαλύπτει ένα χώρο ονειρικό, παραμυθένιο και ο μεγάλος θα νοσταλγεί και θα επισκέπτεται την υπερπατρίδα που είναι η χλωρή παιδοσύνη. Υπερπατρίδα όλων των ανθρώπων άσχετα από γεωγραφικό στίγμα, χρώμα, θρήσκευμα, είναι η παιδική ηλικία και σε αυτή εμβληματικό στέκεται το παιχνίδι», λέει ο Χρ. Μπουλώτης τονίζοντας ότι το μουσείο είναι για όλους μας, μικρούς και μεγάλους, ενώ δεν κρύβει ότι ονειρεύεται συνέδρια, εκδόσεις, δραστηριότητες. Με λίγα λόγια ένα ζωντανό μουσείο. Αλλωστε η σχέση του παιχνιδιού με εκείνη των παραμυθιών είναι πολύ κοντά. Τα λέει και στο λεύκωμα «Με το βλέμμα των παιχνιδιών» (εκδ. Polaris), που εκδόθηκε τον περασμένο Δεκέμβριο από την Τράπεζα Πειραιώς, δίνοντάς μας μια γεύση του τι θα δούμε στη Λήμνο.
Ευτελή, αλλά ακριβά
Τα παιχνίδια, εξηγεί, αποτελούν έναν αποκαλυπτικό καθρέφτη της ιστορίας του πολιτισμού μας, των κοινωνικών συνθηκών και εξελίξεων, των ιστορικών γεγονότων και των τεχνολογικών επιτευγμάτων. «Τα τσίγκινα που τότε τα αγοράζαμε στους πάγκους των πανηγυριών, σήμερα είναι τα πιο ακριβά στην ελληνική αγορά. Μπορεί ένα γερμανικό να κοστίζει 200 ευρώ κι ένα αντίστοιχο ελληνικό 1.500. Γιατί ό,τι είναι ευτελές χάνεται στο χρόνο. Ο,τι έχει σωθεί είναι κυρίως τα πολύτιμα ακριβά παιχνίδια, τα οποία οι γονείς τα έδιναν στα παιδιά των αστικών τάξεων να παίξουν και ύστερα τα ξαναέβαζαν στην βιτρίνα. Οτιδήποτε ευτελές δεν έχει τύχη στον χρόνο, άρα συλλεκτικά αυξάνει την τιμή του».
Μαζί τους συγκατοικεί χρόνια τώρα στο διαμέρισμά του στα Εξάρχεια. «Ζω σε ένα δάσος παιχνιδιών, σε κιβώτια, στο πατάρι, πάνω, κάτω. Καμιά φορά όταν αποκτώ ένα παιχνίδι που το κυνηγάω χρόνια μπορεί να σηκωθώ στις 3 το πρωί και να το κοιτάζω ή να το χαϊδεύω. Εχω την αίσθηση ότι ακουμπώ τα δακτυλικά αποτυπώματα των παιδιών που τα έπαιξαν, τα αποτυπώματα ψυχής».
Τα πιο αγαπημένα των παιδιών από την αρχαιότητα ώς σήμερα είναι, όπως λέει, τα ζώα. Είναι εμβληματικά στην ιστορία του παιχνιδιού σε όλες τις εποχές, από τα πήλινα που βρίσκουμε κτερίσματα στους τάφους, είτε ως αναθήματα στα ιερά, μέχρι τον Teddy bear και τα σημερινά λούτρινα. Στο μουσείο υπάρχει αγκαλιά για όλα. Από τις μεταλλικές κουδουνιστές μέχρι τα κουρδιστά λιθόγραφα ζωάκια, τα ξύλινα σε τροχήλατες βάσεις, τα καρουζέλ, τις κούκλες, τα διπλής όψεως χάρτινα πρεσαριστά μέχρι τα αυτοσχέδια κι εκείνα των γνωστών σχεδιαστών. Από τις πιο ενδιαφέρουσες ενότητες είναι το πολεμικό παιχνίδι για την ηθική του οποίου προβληματίζονται ακόμη γονείς, παιδοψυχολόγοι και παιδαγωγοί. Κοινωνικοί ρόλοι μοιρασμένοι και πώς αλήθεια να αποτρέψεις το παιδί όταν οι δυο παγκόσμιοι πόλεμοι αναδεικνύουν ή υπογραμμίζουν το στοιχείο του ηρωισμού όπου ο άντρας γίνεται ήρωας στον πόλεμο.
Και σπάνιες εκδόσεις παιδικής λογοτεχνίας
Εντυπωσιακή και η συλλογή με τα αυτοκίνητα. Κούρσες του ’30, συρόμενα βαγόνια του τραμ, ακόμη και σε αραβική εκδοχή, χιουμοριστικά κουρδιστά της αμερικανικής εταιρείας Marx, καμπριολέ με επιβάτες, μολυβένιες μοτοσικλέτες, πυροσβεστικά. Οι τίτλοι τέλους για το παραδοσιακό παιχνίδι πέφτουν με την εμφάνιση του πρώτου ηλεκτρονικού. Γι’ αυτό η έκθεση θα κλείνει με ένα γιαπωνέζικο ρομπότ που κάνει τα πάντα.
«Το ηλεκτρονικό παιχνίδι πλήττει τη φαντασία αφού όλα είναι προγραμματισμένα. Αντίθετα το χειροποίητο, το αυτοσχέδιο, ακονίζει την επινοητικότητα του παιδιού που μπορεί με το τίποτα να στήσει έναν ολόκληρο κόσμο. Και δεν υπάρχει ωραιότερο καραβάκι από το χάρτινο που φτιάχτηκε από μια σελίδα τετραδίου. Ομως αυτή είναι η εποχή μας. Ο,τι και να λέμε στα παιδιά, είναι σαν να θέλουμε να κουρδίσουμε το ρολόι ανάποδα».
Ετσι προσγειώνει και τους γονείς που έχουν καημό να δουν τα παιδιά τους να διαβάζουν εξωσχολικά βιβλία. «Το βιβλίο δυστυχώς φυλλορροεί γιατί έχει να αντιπαλέψει το θεριό της ηλεκτρονικής εικόνας». Στο μουσείο της Μύρινας πάντως θα έχει σπάνιες εκδόσεις παιδικής λογοτεχνίας από τον 19ο αιώνα. Μάστορας και μάλιστα από τους καλύτερους -έχει γράψει 65 παιδικά βιβλία- ο Χρ. Μπουλώτης ξέρει τον τρόπο να συγκινεί. «Τα βιβλία όταν απευθύνονται στα παιδιά πρέπει να δίνουν γρήγορη αφήγηση με πολλές ανατροπές και περιθώριο ώστε να ταυτίζονται με τα γεγονότα και τους ήρωες». Στο μεταξύ ως καλός παραμυθάς, τον Σεπτέμβριο μας υπόσχεται την «Επανάσταση των παλιών παιχνιδιών» (εκδ. Καλέντη) εικονογραφημένη από τη Φωτεινή Στεφανίδη. Τα παιχνίδια της συλλογής του που βγαίνουν μαχητικά στην πόλη, αγανακτούν υπερασπιζόμενα τα δικαιώματά τους. Δράση, νοσταλγία, έρωτας, διαδηλώσεις και καταστολές…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου