Άμαντος

Πρόκειται για σπάνια περίπτωση διανοουμένου, από τις ελάχιστες που έδωσε η Χίος στα ελληνικά γράμματα τον 20ο αιώνα. Έφθασε μέχρι Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών και Υπουργός Παιδείας. ο Άμαντος ήταν όμως και φλογερός δάσκαλος, από εκείνους που έχουν το χάρισμα να ηλεκτρίζουν τους μαθητές και να τους εισάγουν στο αίνιγμα της γνώσης. Τα παρακάτω αποσπάσματα αντιγράφηκαν από την έκδοση του Φιλοτεχνικού Ομίλου Χίου με υλικό από άρθρα και διαλέξεις.

[…] Η Χίος είναι και γεωλογικώς περίεργος τόπος: ενώ στη Χώρα δεν εσώθη κανένα αρχαίο μνημείο, γιατί μεγάλοι σεισμοί τα κατάστρεψαν, σ’ άλλα μέρη της Χίου, που δεν τα πειράζαν σεισμοί, μεσαιωνικά κτίρια στέκουν σώα και περιφρονούν το χρόνο που περνά γρήγορος.

[…] Έτσι σώζουνται στα νότια μέρη της Χίου, χωριά ολόκληρα μεσαιωνικά η βυζαντινά, που έχουν ηλικία το ολιγώτερον χίλιων χρονών. Δεν πιστεύω να υπάρχουν σε κανένα άλλο μέρος της Ελλάδος τέτοια μεσαιωνικά χωριά, είμαι δε ο πρώτος που μιλώ για τα βυζαντινά χωριά της Χίου και αξίζει να τα προσέξη όχι μόνο ο ιστορικός αλλά και ο φίλος του Τουρισμού.

Τα μεσαιωνικά χωριά έχουν και μεσαιωνικά ονόματα: Βέσσα (αρχ. Βήσσα), Ολύμποι, Ελάτα, Μεστά, Καλαμωτή, Πυργί. […] Κάτι απόμεινε, ένα σκεπαστό π.χ. εις το δρόμο για να φανερώνει τον παλιό τύπο.

[…] Φαίνεται ότι δια της βίας πρέπει να επιβληθεί η φύτευσις ωρισμένων κατά τόπους δένδρων, της βαλανιδιάς, της χαρουπιάς, της συκαμνιάς και πολλών άλλων οπωροφόρων.

[…] Εις την Ιταλίαν έφεραν πολλά δένδρα και εδίδαξαν και την παρασκευήν του οίνου. Μία από τας μεγάλας υπηρεσίας του Ελληνισμού είναι και η διάδοσις και ανάπτυξις χρησίμων δένδρων εις την Μεσόγειον.

[…] Και το χωρίον Χάλανδρα ελέγετο περί μοναχικών καλυβών και μοναστηρίων.

[…] Τους κτηνοτροφικούς πληθυσμούς της Βορείου Χίου ενίσχυσε μεγάλως η καλλιέργεια της συκαμινέας και η μεταξουργία κατά τους χρόνους της Γενοατοκρατίας και της Τουρκοκρατίας. Έκτοτε χρονολογείται και η κατασκευή του συκαμνίτου, ρακής εκ συκαμίνων εις τα Απανώχωρα.

[…] Όταν ήρθαν οι Τούρκοι στη Χίο βρήκαν ακμαία βιομηχανία μετάξης. Η Βλατταριά κατελάμβανε τμήμα της σημερινής πλατείας και του κήπου. Το όνομα έχει σχέσιν με τα βλαττιά, τα περίφημα μεταξωτά της Χίου.

[…] Άξιον προσοχής είναι ότι άλλο είδος του σχίνου ευδοκιμεί μεγάλως εις την μέσην Χίον, η τσικουδιά (αλλαχού τριμιθιά, αρχ. Τερέβινθος) η οποία δίδει επίσης ρητίνην πολύτιμον, την τερεβινθίνην, και εκ των κόκκων πολύ χρήσιμον έλαιον, το τσικουδόλαδο. Η τσικουδιά εις την μέσην Χίον γίνεται μέγα δένδρον, ενώ εις την λοιπήν δεν ευδοκιμεί. Εις την βόρειον Χίον ευδοκιμούν άγρια είδη της τσικουδιάς και του σχίνου, ο οποίος δίδει πολύ σχινόφυλλον, χρήσιμον εις την βυρσοδεψίαν.

[…] Εκ των άλλων φυτών ευδοκίμησαν πάντοτε από των αρχαίων χρόνων μέχρι των νεωτέρων η άμπελος και η συκή. Ονομαστοί ήσαν οι οίνοι της αρχαίας Χίου και τα σύκα. Και σήμερον ατελεύτητοι είναι οι ποικιλίαι των σύκων και σταφυλών (καθώς και των αμυγδάλων) και, όταν καλλιεργηθούν αι εκλεκτότεροι εξ αυτών, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα ευκολύνουν το σχετικόν εξαγωγικόν εμπόριο.

[…] Εις την Μεσόγειον κατά τους αρχαίους χρόνους οι έλληνες ανέπτυξαν πρώτοι την δενδροκομίαν και την διέδωσαν ευρύτατα. Αυτοί π.χ. μετέφεραν και ανέπτυξαν την ελαίαν (και την άμπελον) εις την Αίγυπτον, αυτοί έφεραν εις την Ευρώπην από την Ασία τα Περσικά μήλα (ρωδάκινα), τα δαμάσκηνα, τα ποντικά κάρυα (φουντούκια) και τόσα άλλα.