Απόπειρα σχέσης με το έργο-Απόγευση
Η προσπάθεια να συνομιλήσεις με το έργο ενός εικαστικού είναι εγχείρημα πληρότητας της ύπαρξής μας. Κι αυτό, γιατί παραπέμπει αυτός ο διάλογος, αυτό το πλησίασμα στην σχέση, στην αμεσότητά της, στην χαρά της κοινωνίας με τον άλλο. Σε κάθε σχέση αυτό που είναι τόσο κοντά μας είναι ταυτόχρονα και μακρινό. Δεν κατέχουμε τον άλλον, τον ζητούμε συνεχώς.
Με αυτήν την στάση θα προσπαθήσω να προσεγγίσω το εκτεθειμένο έργο του Νίκου Γιαλούρη στην Δημοτική Πινακοθήκη και συνεπώς τον ίδιο, στηριζόμενος μόνο σε αυτό, καθ’ ότι προσωπικά τον γνώριζα ελάχιστα, μόνο ως μαθητής του.
Το έργο αυτό θεωρώ ότι χωρίζεται σε δύο μέρη. Το πρώτο είναι τα χαρακτικά του, μαζί με κάποιους πίνακες εγχρώμων τοπίων. Το δεύτερο αυτό που βρίσκεται προς το τέλος της έκθεσης, με κάποια σχετικά πρόσφατα έργα του.
Καταρχήν, αυτό που επισημαίνει κανείς είναι ότι σε όλους αυτούς του πίνακες δεν υπάρχει πουθενά ένα ολόκληρο ανθρώπινο πρόσωπο, πλην του Εσταυρωμένου.
Στα έργα της πρώτης κατηγορίας κυριαρχεί το τοπίο της Χίου ή ευρύτερα το νησιωτικό ελληνικό τοπίο. Βλέπουμε Καστροχώρια, θάλασσα, βάρκες, σπίτια κοντά στο κύμα, καράβια ρημαγμένα, κάποια σε ταρσανάδες. Επίσης, εκκλησάκια, ξερά κλαδιά δέντρων, σπίτια με λιτό εξοπλισμό, κεφαλές νεκρών ζώων. Επιπλέον, συναντούμε και εικόνες από την Σταύρωση και από Αγίους που σκοτώνουν Δράκους. Στα έργα της δεύτερης κατηγορίας κυριαρχούν ομοιώματα ανθρώπων, σε παραπέμπουν σε κάτι που ίσως είναι ανθρώπινη μορφή, αλλά μπορεί και να μην είναι. Οι φιγούρες με τα μαύρα, τα λειψά άκρα και από την άλλη αντικείμενα όπως πανοπλίες, μορφές αλόγων, σήματα, ποικίλα γεωμετρικά σχήματα.
Σίγουρα ένα τέτοιο υλικό σε καλεί να κοινωνήσεις με τον δημιουργό, να σχετιστείς μαζί του. Η απουσία μιας ολοκληρωμένης ανθρώπινης μορφής δεν μπορεί να σε αφήσει αδιάφορο.
Ειδικά στα χαρακτικά του είναι μοναδικός, εκεί εμφανίζει μία ανεπανάληπτη δημιουργικότητα. Ανοίγεται ένας άμεσος, ιδιαίτερος διάλογος μεταξύ του καλλιτέχνη και του τοπίου που έχει άμεσα βιώματα. Η γειτονιά του, τα γνώριμα, χιώτικα ή μη, νησιωτικά τοπία μάς αποκαλύπτονται μέσα από την ματιά του αλλιώς. Ο χώρος έχει γι’ αυτόν μία ιερότητα. Τα χαρακτικά έχουν μία αδρότητα και λιτότητα και μας φανερώνουν αυτό που ο Νίκος Γιαλούρης θεωρούσε σημαντικό από κάθε τοπιογραφία. Τα μέρη δεν είναι παραμορφωμένα, είναι αυτά που είναι, γνώριμα, μάς παραπέμπουν άμεσα σε κάτι, όμως υπάρχει ένα στοιχείο που λείπει. Αυτό μιας ανθρώπινης παρουσίας. Οι πίνακές του και δη τα χαρακτικά του αναβλύζουν την μελαγχολία της απουσίας του ανθρώπου. Ο κάθε τόπος ζωντανεύει μόνο με την παρουσία του, με την δική μας συμμετοχή. Αυτή θα τούς δώσει το φώς που λείπει. Η φύση χωρίς τον άνθρωπο είναι νεκρή. Τον άνθρωπο όμως που δεν βιάζει, δεν καταπατεί, αλλά ως ένα μοναδικό και άφταστο δημιούργημα εντάσσεται εντός αυτού του τοπίου και δημιουργεί κι αυτός. Η Φύση στο έργο του Γιαλούρη μάς αποκαλύπτεται να την γευτούμε ως αντίδωρο. Μας περιμένει. Είναι θνησιγενής χωρίς εμάς και θα απονεκρωθεί αν δεν την κοιτάξουμε με την ευαισθησία ενός δημιουργού, ο οποίος μορφοποιεί το υλικό του, δίνει μορφή στο άμορφο, μάς το αποκαλύπτει, βγάζοντάς το από την αφάνεια και αποτυπώνοντας πάνω σε αυτό την ίδια την παρουσία του, το Πρόσωπό του. Η Φύση, ο Κόσμος-κόσμημα προσκαλεί τον πλάστη-δημιουργό άνθρωπο. Αυτά τα έργα του Γιαλούρη εμπεριέχουν αυτήν την κλήση προς εμάς, τα τοπία μάς καλούν σε σχέση όχι σε κατοχή και εξουσίαση.
Σχετικά με το τελευταίο μέρος της έκθεσης θα έλεγα ότι υπάρχει μία γενικότερη απογοήτευση στην ματιά που προσεγγίζει ο ζωγράφος τον κόσμο και το υπαρκτό. Παρατηρούμε αλλόκοτες φιγούρες, όντα που θα μπορούσαν να είναι ανθρώπινα, αλλά εν τέλει δεν είναι βρισκόμενα μέσα σε πολεμικά πεδία. Στα έργα αυτά υπάρχει διάχυτο το αίσθημα ενός ανολοκλήρωτου. Ματαιότητα, γεωμετρικά σχήματα που παραπέμπουν σε μία ατμόσφαιρα ανθρώπινης αποξένωσης, μοναξιάς, αλλοτρίωσης. Η κλήση της Φύσης προς εμάς με βάση τους προηγούμενους πίνακες δεν ολοκληρώθηκε. Η σχέση απέτυχε. Ο άνθρωπος δεν εντάχθηκε, κοινωνώντας την Φύση. Αντίθετα, προσπάθησε να σφετεριστεί τον χώρο, να τον εξουσιάσει, με αποτέλεσμα να παραχθούν εξαμβλώματα, ανθρώπινες μορφές που πλησιάζουν το παράλογο (absurdum), το αλλόκοτο, που παλεύουν για κάτι μάταιο, ανέφικτο, χωρίς κανένα νόημα ζωής, χωρίς την χαρά της κοινωνίας με τον ά(Α)λλο. Καρικατούρες ανθρώπων, σκλαβωμένες τραγικές μορφές, αποτυχημένες σε σχέση με τα ουσιώδη της ύπαρξης.
Αυτή η αστοχία, η αποτυχία να βρούμε τον στόχο, που είναι η σχέση μας με τον άλλο, ίσως για τον ζωγράφο σημαίνει τον θάνατο της ύπαρξης. Ο Νίκος Γιαλούρης σε εμάς εγγύς, οικείος, αναζητά το αληθές από το ψευδές, το γνήσιο από το κίβδηλο. Μάς αποκαλύπτεται άμεσα. Ο εικαστικός του λόγος είναι δυναμικός, ειδικά μέσα από τα χαρακτικά του, στα οποία αν επιστρέψεις, αφού έχεις δει όλη έκθεση, σε προκαλούν ξανά, καθ’ ότι η κλήση της Φύσης επαναλαμβάνεται, είναι κλήση ερωτική, αφού η Φύση δεν μπορεί χωρίς το τελειότερο δημιούργημα, τον άνθρωπο. Κάθε σχέση έχει διακινδύνευση, αστοχία αλλά και γλυκούς καρπούς. Και αν η απάντηση στην κλήση αυτή από την μεριά του ανθρώπου ήταν αρνητική και καταστροφική τόσο για την Φύση όσο και τον ίδιο δεν σημαίνει ότι ήλθε το τέλος. Το αίτημα παραμένει, η πρόσκληση αυτή είναι συνεχής, οπότε εμείς επιλέγουμε αν θα συνταχθούμε με το περιεχόμενό της.
Νικόλαος Ι. Παραδείσης
Δικηγόρος LLM
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου